دیالیز صفاقی (Peritoneal Dialysis)

هدف کلی:

 هدف کلی آموزشهای حین بستری و زمان ترخیص بیماران مبتلا به بیماریهای مزمن کلیوی این است که این بیماران ضمن درک ماهیت مزمن بودن بیماری قادر باشند پس از ترخیص با توجه به ملاحظات سالمندی و نوتوانی تصمیم گیری درستی در قبال انجام فعالیتها، نحوه تغذیه، مصرف داروها ، رژیم غذایی ، نحوه انجام دیالیز صفاقی خود داشته باشند.

اهداف رفتاری:

پس از آموزش این مطالب از بیمار انتظار میرود:

۱ -مددجویان با استفاده از پوسترهای آموزشی موقعیت کلیه را توضیح دهد.

۲ -مددجویان واژه بیماریهای مزمن کلیه)نارسایی کلیه( را تعریف کنند.

۳ -علل ایجاد نارسایی کلیه را توضیح دهند.

۴ -علایم بیماری خود و ارتباط آن را با نارسایی کلیه بیان کند.

۵ -روشهای گوناگون درمان و نحوه تشخیص بیماری خود را بیان کند

۶ -دیالیز صفاقی را تعریف کند.

۷ -مراحل دیالیز صفاقی را بیان کند

۸ -انواع دیالیز صفاقی را نام ببرد.

۹ -دیالیز صفاقی مورد استفاده خود را ) دیالیز صفاقی سرپایی مداوم یا دیالیز صفاقی

خودکار( را کامل توضیح داده ، مزایا و معایب را نام ببرد.

۱۰ – میزان فعالیت مجاز و غیرمجاز خود را توضیح دهد.

۱۱ – رژیم غذایی مجاز و غیرمجاز خود را توضیح دهد.

۱۲ – نحوه دیالیز صفاقی در منزل را کامل توضیح و سپس به شما نشان دهد..

ماهیت بیماری

نارسایی کلیه حالتی است که عملکرد طبیعی کلیه ها متوقف می شود. دو نوع نارسایی کلیه

وجود دارد:

۱ -نارسایی حاد کلیه

۲ -نارسایی مزمن کلیه

 

۱- نارسایی حاد کلیه

نارسایی حاد کلیه وقتی است که به طور ناگهانی عملکرد طبیعی کلیه ها متوقف میشود. اغلب علت آن مسمومیت با سموم، داروهای مضر، کاهش شدید فشارخون، ضربات وصدمات، عفونت و یا انسداد در جریان ادراری میباشد. این حالت موقتی بوده و اغلب کلیه ها به عملکرد معمول یا نزدیک به آن بر میگردد. هر چند ممکن است در مواردی که درمان نشده باقی بماند به نارسایی مزمن کلیه تبدیل شود. در این موارد شدید ممکن است دیالیز به طور موقت نیاز باشد و بعد از آن کلیه ها سلامت خود را بازیابند.

۲ -نارسایی مزمن کلیه

شدیدترین شکل بیماری کلیوی، نارسایی مزمن و پایدار کلیه ها می باشد در این حالت کلیه ها آنچنان صدمه دیده اند که قادر به انجام اعمال حیاتی خود نیستند و مبتلایان برای ادامه حیات یا باید تحت درمان با دیالیز قرار گیرند یا کلیه پیوندی دریافت کنند.

آیا دیالیز دردناک است؟

علل ایجاد نارسایی کلیه

 

سایر علل عبارتند از:دیابت و فشار خون بالا

شایع ترین علل نارسایی کلیه ها،

بیماری های ارثی مانند کلیه پلی کیستیک، بیماریها ی مادرزادی کلیه، بیماریهای سیستم ایمنی مثل لوپوس، سنگ کلیه، تومورها و بزرگی پروستات در مردان ، ابتلا به عفونت های مکرر ادراری.

 

 

 

 

 

 

علائم نارسایی مزمن کلیه

معمولا اولین علامت بیماری مزمن کلیه که شخص را به مطب پزشک می کشاند ضعف عمومی است. گر چه وقتی کلیه ها خوب کار نکنند می تواند علائم زیادی بروز کند ولی چند علامت مهم هشدار دهنده بیماری مزمن کلیه عبارتند از :

  تغییر در دفعات ادرار و یا چگونگی ادرار کردن

 احساس سوزش در هنگام ادرار

 ادرار خون آلود یا قهوه ای رنگ

 ورم صورت، دست ها، پاها و یا شکم

  • درد پهلو ویا کمر، درست زیر لبه دنده ها
  • فشار خون بالا

علائم دیگر شامل:

سرگیجه، سردرد، تهوع و استفراغ، بی اشتهایی، بی خوابی شبانه،

خارش بدن، گرفتگی عضلانی در شب، عدم تمرکز حواس و… می باشد.

ممکن است علی رغم این که کسی کار معمول کلیه هایش را از دست بدهد هیچ یک از این علائم نیز وجود نداشته باشد؛ بنابراین، در بیشتر اوقات بررسی های آزمایشگاهی لازم است تا مشکل را آشکار سازد.

درمان نارسایی کلیه:

بسته به این که بیمار درکدام مرحله از نارسایی مزمن کلیه باشد از درمان ساده با تجویز یک سری از داروها و رعایت رژیم غذایی خاص، تا دیالیز و پیوند کلیه استفاده می شود.

 روش های درمان نارسایی  مزمن کلیه  عبارتند از:

دیالیز

 پیوند کلیه

دیالیز چیست؟

دیالیز یا پالایش خون نوعی درمان پزشکی است که به وسیله آن مواد زائد خون مستقیما ازخون بیمارانی که نارسایی کلیه دارند گرفته شده و به بیرون از بدن هدایت میشود. دیالیز به دو صورت انجام میشود:

“شایعترین روش درمانی”

 همودیالیز

دیالیز صفاقی

دیالیز صفاقی

کلیه های سالم خون شما را با خارج کردن آب اضافی، مواد زائد و سموم تصفیه میکنند ومحیط داخلی بدن را علیرغم تولید روزانه سموم ثابت نگه میدارند. همچنین هورمونهایی می- سازند که استخوانهای شما را محکم میکند. هنگامی که کلیهها نارسا میشوند، سموم در بدن شما جمع میشوند، فشارخون شما ممکن است افزایش پیدا کند و ممکن است افزایش پیدا همچنین، محیط داخلی بدن سلول خونی نسازد.کند و ممکن است بدنتان به اندازه کافی ناسالم میشود. وقتی این مسائل اتفاق می افتند، شما برای کلیههای نارسا شدهتان نیاز به درمان جایگزین دارید.

دیالیز صفاقی

یکی  از انواع درمانهای انتخابی برای خارج کردن مواد زائد و آب اضافی از خون است. 

دیالیز صفاقی چگونه کار میکند؟

 در دیالیز صفاقی(PD) از صفاق، پردهای طبیعی که حفره شکم را میپوشاند، استفاده میشود. پرده، سوراخهای کوچکی دارد و بهعنوان صافی عمل میکند. مواد زائد و مایعات  میتوانند از بدن دفع شوند. مایع دیالیز از خلال لوله پلاستیکی نرم و کوچک به نام کاتتر دیالیز صفاقی به حفره صفاق جریان مییابد کاتتر با یک جراحی کوچک داخل شکم گذاشته میشود. حدود ۱۵ سانتیمتر از این لوله خارج از شکم و زیر لباستان باقی میماند و وسیلهای برای اتصال کیسه های مایع دیالیز فراهم میآورد.در دیالیز صفاقی، فرایند دیالیز داخل شکم بیمار با استفاده از غشاء طبیعی- صفاق-به عنوان غشاء دیالیز  انجام میگیرد. مویرگهای صفاق  دارای تعداد زیادی منافذ کوچک است: این منافذ به صفاق اجازه میدهد تا به عنوان غشای دیالیز مورد استفاده قرار گیرد؛ این منافذ به صفاق اجازه میدهد تا به عنوان غشای دیالیز  مورد استفاده قرار گیرد. خون از خلال عروق خونی به صفاق جریان یافته و از کنار منافذ عبور می- کند؛ بنابراین آب و مواد سمی به آسانی میتوانند از خلال منافذ عبور نمایند. به هنگام دیالیز، حفرۀ صفاق بهعنوانمخزن مایع دیالیز مورد استفاده قرار میگیرد.

 

تعویض دیالیز شامل ۳ مرحله است:

۱ حفرۀ صفاق معمولٌا با ۲ لیتر مایع دیالیز پر میشود. محلول دیالیز از کاتتر وارد حفره شما شده)شکل (۱و برای مدت چند ساعت در حفره شکم باقی میماند.

.۲ مایع دیالیز داخل حفرۀ صفاق باقی مانده تا دیالیز انجام گیرد. در طول این مدت، مواد زائد و مایعات اضافی از خون به سمت حفره صفاق میروند

.۳ بعد از کامل شدن زمان ماندگاری)مدت زمانی که محلول دیالیز در شکم شما میماند(محلول از شکم خارج میشود.

نوع دیالیز صفاقی که توسط پزشک و براساس وضعیت بدنی شما انتخاب میشود، به برنامه با یک نوع دیالیز صفاقیممکن استروزانه شما و زمان دلخواه تعویضهایتان بستگی دارد.شروع کرده و سپس روش درمانی شما به نوع دیگری تغییر داده شود و یا ترکیبی از دیالیزصفاقی مداوم سرپایی و دیالیز صفاقی خودکار را استفاده کنید.پزشک به اندازه بدن، نحوهزندگی، نتایج آزمایشگاهی و میزان توانایی شما برای انجام دیالیز توجه خواهد کرد. در دیالیزصفاقی مداوم سرپایی، شما به طور مداوم دیالیز میشوید و معمولا در عرض ۲۴ ساعت شبانهروز هر هفت روز هفته شکم شما پر از مایع است. درست همانند عملکرد کلیههایتان.پزشک شما تعیین خواهد کرد که در روز به چند نوبت تعویض نیاز دارید و از چه مقدار محلول دنبال کنید و تمامی تعویضها را آنطور که مهم است که تجویز پزشک راباید استفاده کنید. باید انجام دهید. یک فضای مناسب جهت نگهداری وسایل دیالیز صفاقی در منزل نیاز است.توزیع کیسههای محلول هر ماه انجام میشود. این وسایل باید در مکانی تمیز و خشک نگهداری شوند.از آنجایی که شما نباید برای درمان به مرکز دیالیز مراجعه کنید، دیالیز صفاقی استقلال بیشتری به شما میبخشد. شما میتوانید تعویض خود را در منزل،محل کار یا در مسافرت انجام دهید.بیشتر بیماران مبتلا به نارسایی کلیه میتوانند میتوانند توسط دیالیز صفاقی درمان شوند،اما استثناهایی نیز وجود دارد. کسانی که جراحیهای گسترده و متعدد روی شکمشان انجام گرفتهاست یا پرده صفاق انها آسیب دیده است، کاندید مناسبی برای دیالیز صفاقی نیستند.

دیالیز صفاقی سرپائی مداوم مداوم

  ۲۴ ساعت در روز، ۷ روز در هفته)پرده صفاق به عنوان یک صافی عمل میکند و سموم و آب اضافی را از خون خارج مینماید.سموم و آب اضافی بدن از پرده  عبور کرده و وارد محلول دیالیز صفاقی میشوند. وقتی که محلول دیالیز در هنگام تعویض، از شکم خارج شده و وارد یک کیسه از قبل متصل شده میگردد، سموم ومایعات اضافی نیز از بدن خارج میشوند.

دیالیز صفاقی سرپایی

  به این معنی که بیمار میتواند حرکت کند و به ماشین متصل نیست)تنها امکاناتی که شما لازم دارید یک کیسه محتوی محلول دیالیز صفاقی و لولههایپلاستیکی متصل به آن میباشد.همچنین، استفاده از یک  عدد ماسک برای کتهش احتمال عفونت توصیه میشود. همانطور که از کلمه” سرپایی” مشخص است، شما میتوانید هنگامی که محلول داخل شکمتان است، راه بروید. دیالیز صفاقی مداوم سرپایی، به صورت دستیانجام شده و تقربیاً در هر مکانی قابل انجام است( بیمار خودش تعویضها را بصورت دستی، ۴ بار در روز انجام میدهد؛ هر تعویض -۳۱

۲۱دقیه به طول میانجامد. یک تعویض هم در شب با زمان ماندگاری طولانی شبانه،قبل از خواب باید انجام دهید.مایع دیالیز در کیسۀ پلاستیکی مهروموم شدهای نهداشته میشود. کیسهها با سیستم لولهها و کلمپها به کاتتر دیالیز صفاقی متصل شده و جدا میشوند.

دیالیز صفاقی خودکار

 زمانیکه بیمار در خواب است دستگاهی به نام سایکلر متصل میگردد؛ ماشین دیالیز بصورت خودکار تعویضها را انجام میدهد. ماشین زمان تعویضها را کنترل کرده، محلول استفاده شده را تخلیه کرده،حفرۀ صفاق را با محلول جدید پر میکند. کار با ماشینها بسیار ساده است و تجهیزات ایمنی از پیش تعبیه شده دارد. به هنگام عصر بیمار خود را به ماشین وصل کرده و درصبح جدا میکند. درمان، هرشب، ۸-۱۱ ساعت با اتصال به ماشین انجام میگیرد. ماشین دیالیز صفاقی خودکار معمولٌا در اتاق خواب قرار دارد و قابل حمل و نقل است. آنها میتوانند به آسانی در هر جایی که برق وجود دارد استفاده شود.بیمارانیکه که میخواهند به سفر روند میتوانند ماشین دیالیز صفاقی خودکار را با خودشان برده ئو محلول دیالیز به مقصدشان ارسال خواهدشد.

احساس ناراحتی در شکم: برخی از بیماران دیالیز صفاقی به دلیل وجود محلول دیالیز صفاقی در شکم خود احساس ناراحتی و پری شکم میکنند. گاهی نیز احساس بادکردن شکم یا نفخ کرده و برخی اوقات نیز کمردرد را تجربه میکنند.

تغذیه و دیالیز صفاقی

 با وجود اینکه دیالیز صفاقی بصورت تدریجی و مداوم سموم، مواد زائد و آب اضافی را از بدن خارج میسازد، اما بیمار دیالیز صفاقی نیز بهتر است رژیم غذاییاش را در برخی از موارد رعایت کند.

پروتئین:

 پروتئین برای ساخت عضلات و ترمیم بافتهای بدن لازم است و سیستم ایمنی را نیز قوی میکند.پروتئین در گوشت گاو، گوساله، گوسفند، مرغ، ماهی، سفیده تخم مرغ، قارچ، حبوبات وسویا وجود دارد.

راههای افزایش پروتئین در رژیم غذایی:

 .۱ گوشت را با غذاهای دیگر مانند سالاد، سوپ، سس و غیره مخلوط کنید.

.۲ ازسفیده تخممرغ استفاده کنید.

.۳ از گوشت سرد استفاده کنید مثلًا کتلت سرد، شامی سرد و….

.۴ در سالاد خود از موارد زیر استفاده کنید:قارچ، حبوبات، گوشت در زیر یک نمونه از سالاد برای شما آورده شده است.کاهو، قارچ،لوبیاچیتی،ماست،ابلیمو،ادویه)فلفل(

.۵ قبل از پخت سویا، به مدت ۸ الی ۱۱ ساعت آن را خیس کرده و آب آن را بگیرید.

.۶ برای افزایش تمایل خود به انواع گوشت،میتوانید از سبزیجات،ادویه یا طعم دهندههای دیگر استفاده کنید. در زیرمثالهایی آورده شده است:سس خردل، فلفل سبز، فلفل قرمز،پیاز، سیر،پودرکاری، لیمو ترش، جعفری،دارچین،زعفران…

.۷ در صورتی که بوی پخت و پز غذا شما را اذیت میکند،هنگام پخت غذا از آشپزخانه فاصله بگیرید یا گوشت و مرغ را داخل ورق آلومینیوم پیچیده، سپس آن را بپزید.

.۸ در افراد مسن که نمیتوانند از دندانهایشان استفاده کنند، بهتر است گوشت به صورتپوره مصرف شود.

معایب دیالیز صفاقی

به طور کلی، انتخاب نوع دیالیز به شرایط خاص هر بیمار و نظر پزشک بستگی دارد.