کنترل عوارض جانبی دیالیز: راهنمای جامع برای بیماران دیالیزی
دیالیز یک روش درمانی حیاتی برای بیماران مبتلا به نارسایی کلیه است، اما مانند هر درمان پزشکی، ممکن است با عوارض جانبی همراه باشد. این عوارض می‌توانند بر کیفیت زندگی بیماران تأثیر بگذارند، بنابراین شناخت و کنترل آن‌ها بسیار مهم است. در این مقاله، به بررسی شایع‌ترین عوارض جانبی دیالیز و راهکارهای مؤثر برای مدیریت آن‌ها می‌پردازیم.
شایع‌ترین عوارض جانبی دیالیز
الف) افت فشار خون (هیپوتانسیون)
یکی از رایج‌ترین عوارض همودیالیز، افت ناگهانی فشار خون است که می‌تواند باعث سرگیجه، تهوع و حتی از دست دادن هوشیاری شود.
علل:
خروج سریع مایعات از بدن
مصرف غذای سنگین قبل از دیالیز
بیماری‌های قلبی عروقی همراه
راهکارهای کنترل:
✅ محدودیت مصرف مایعات بین جلسات دیالیز
✅ پرهیز از غذاهای چرب و سنگین قبل از دیالیز
✅ استفاده از داروهای تنظیم فشار خون تحت نظر پزشک
ب) گرفتگی عضلات (کرامپ عضلانی)
بسیاری از بیماران دیالیزی در طول یا پس از دیالیز دچار گرفتگی دردناک عضلات، به ویژه در پاها می‌شوند.
علل:
کاهش سریع سدیم و پتاسیم
از دست دادن مایعات زیاد در دیالیز
کمبود منیزیم و کلسیم
راهکارهای کنترل:
✅ مصرف متعادل نمک (با مشورت پزشک)
✅ انجام حرکات کششی قبل و بعد از دیالیز
✅ استفاده از کیسه آب گرم روی عضلات منقبض شده
ج) خستگی مفرط پس از دیالیز
احساس ضعف و خستگی شدید پس از جلسات دیالیز، یک مشکل شایع است.
علل:
تغییرات ناگهانی در تعادل الکترولیت‌ها
کاهش فشار خون
استرس جسمی و روحی ناشی از دیالیز
راهکارهای کنترل:
✅ استراحت کافی بعد از دیالیز
✅ مصرف مواد غذایی انرژی‌زا مانند عسل
✅ انجام فعالیت سبک مانند پیاده‌روی کوتاه
د) خارش پوست (پرویتوس)
خارش شدید پوست در بیماران دیالیزی اغلب به دلیل تجمع فسفر و اوره در خون رخ می‌دهد.
علل:
افزایش سطح فسفر در خون
خشکی پوست ناشی از دیالیز
واکنش به مواد ضدعفونی‌کننده
راهکارهای کنترل:
✅ استفاده از کرم‌های مرطوب‌کننده بدون عطر
✅ محدودیت مصرف غذاهای پرفسفر (مثل لبنیات و نوشابه)
✅ مصرف داروهای متصل‌کننده فسفر مانند کربنات کلسیم
ه) عفونت در محل دسترسی عروقی
فیستول یا کاتتر دیالیز می‌تواند محل ورود باکتری‌ها و ایجاد عفونت باشد.
علل:
عدم رعایت بهداشت هنگام تماس با دسترسی عروقی
استفاده طولانی‌مدت از کاتتر
ضعف سیستم ایمنی بدن
راهکارهای کنترل:
✅ شست‌وشوی منظم دست‌ها قبل از لمس فیستول
✅ پانسمان استریل پس از هر جلسه دیالیز
✅ مراجعه فوری به پزشک در صورت قرمزی یا تب
۲. راهکارهای کلی برای کاهش عوارض دیالیز
الف) رژیم غذایی مناسب
کاهش مصرف پتاسیم (سیب زمینی، موز، گوجه فرنگی)
محدودیت فسفر (پنیر، شکلات، نوشابه)
کنترل مایعات برای جلوگیری از ادم و فشار خون بالا
ب) ورزش و فعالیت بدنی منظم
پیاده‌روی روزانه برای بهبود گردش خون
تمرینات کششی برای کاهش کرامپ عضلانی
ج) مراقبت‌های روانی
شرکت در جلسات مشاوره برای کاهش استرس
حضور در گروه‌های حمایتی بیماران دیالیزی
۳. چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
برخی عوارض دیالیز خطرناک هستند و نیاز به اقدام فوری پزشکی دارند، مانند:
🔴 درد شدید قفسه سینه (احتمال حمله قلبی)
🔴 تب بالا و لرز (نشانه عفونت)
🔴 تورم شدید یا تنگی نفس (احتمال اضافه بار مایعات)
نتیجه‌گیری
دیالیز اگرچه یک درمان نجات‌بخش است، اما عوارضی دارد که با رعایت نکات تغذیه‌ای، بهداشتی و پزشکی می‌توان آن‌ها را کنترل کرد. با آگاهی از این عوارض و راهکارهای مقابله با آن‌ها، بیماران دیالیزی می‌توانند کیفیت زندگی بهتری داشته باشند.
💡 توصیه پایانی: همیشه با تیم درمانی خود در ارتباط باشید و از خوددرمانی پرهیز کنید
بدون دیدگاه